خیار گلخانه ای نخورید
به گزارش وبلاگ کلاس 6، ما سال هاست که با خیارهای مسموم خو گرفته ایم، آنها را خورده ایم، مسموم شده ایم و بعد بهبود یافته ایم. مثل آن که دیگر بدنمان به خوردن انواع سموم در آب، غذا و هوا عادت نموده است و گویا اصلا برایمان اهمیتی ندارد که خیارهای
هشدارهای دکتر رضا صالح محمدی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی ها
ما سال هاست که با خیارهای مسموم خو گرفته ایم، آنها را خورده ایم، مسموم شده ایم و بعد بهبود یافته ایم. مثل آن که دیگر بدنمان به خوردن انواع سموم در آب، غذا و هوا عادت نموده است و گویا اصلا برایمان اهمیتی ندارد که خیارهای وطنی خودمان دیرزمانی است که با پوست و گوشت شان سمومی را به خوردمان می دهند. اگر بعضی از اروپایی ها با خوردن خیارهای آلوده به ای کولای به یکباره دچار بیماری و مرگ شده اند، ما آرام آرام و به تدریج در اثر خوردن خیارهای سمی مسموم می شویم و می میریم. برای آن که از این واقعیت تلخ بیشتر مطلع شوید، گفت وگوی ما را با دکتر رضا صالحی محمدی، دکترای مهندسی علوم باغبانی، متخصص فیزیولوژی و اصلاح سبزی ها و استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران بخوانید.آقای دکتر! مشکل اساسی ما در کشت خیار چیست؟
اصلی ترین مشکل، سم هایی است که به بوته های خیار زده می گردد. متاسفانه خیارهای فراوریی کشور ما به خصوص خیارهای گلخانه ای که معمولا در فصول پاییز و زمستان کشت می شوند، به بسیاری از آفات و بیماری ها حساس هستند. درست است که بوته های خیارهای گلخانه ای پربارند و محصول بیشتری نسبت به بوته های مزرعه ای دارند، اما حساسیت این بوته ها نسبت به آفات و بیماری ها کم است. به همین خاطر کشاورز مجبور می گردد برای اینکه محصولش در اثر آفت از بین نرود، قوی ترین سم های موجود در بازار ایران را که مصرف آنها در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع شده است، به کار ببرد. در کشورهای دیگر روش هایی به نام روش های بیولوژیک مبارزه با آفت ها، را جایگزین استفاده از این سم های خطرناک نموده اند. آنها سم هایی تهیه نموده اند که منشأ دارویی دارند یا از حشرات شکارچی ای استفاده می نمایند که آفات را به طور طبیعی از بین می برند و دیگر احتیاجی به استفاده از سم نیست، ولی ما در کشورمان چنین جایگزین هایی نداریم.اگر خاطرتان باشد حدود 3 سال پیش، به یکباره مسمومیتی در تهران همه گیر شد که آنالیز آب و سایر مواد غذایی، نشان داد مصرف خیارهای آلوده به سم، باعث ایجاد این مسمومیت شده است.
چرا این خطر در خصوص خیارهای گلخانه ای بیشتر است؟
چون محیط گلخانه، بسته است، به همین خاطر وقتی سمپاشی با سمی قوی انجام می گردد، سم وارد شیره گیاه و حتی گوشت میوه خواهد شد. از طرفی سم هایی که به بوته ها زده می شوند، دوره ای به نام کارنس دارند. دوره کارنس مدت زمان بین مصرف سم تا زمانی است که اثر سم از گیاه خارج می گردد. سم های قوی معمولا دوره کارنس 3 هفته ای یا 21 روزه دارند. در حالی که زمان ظهور خیار روی بوته تا زمان برداشت آن بیشتر از 10 تا 12 روز طول نمی کشد. یعنی عملا به جامانده سم در میوه ای است که چیده و وارد بازار می گردد و ما به راحتی آنها را می خوریم و سم های به جامانده در خیار را وارد بدنمان می کنیم. البته فرد بلافاصله پس از خوردن خیار دچار بیماری و مسمومیت نمی گردد بلکه این سم ها به تدریج در بدن جمع می شوند و در نهایت به حدی می رسند که بدن نسبت به آنها واکنش نشان می دهد و انواع و اقسام مسمومیت ها و مسائل را برای مصرف نماینده ایجاد می نماید.آیا این موضوع به اثبات هم رسیده است؟
بله، آنالیز های لازم اجرا شده و همه می دانند که این اتفاق می افتد اما چاره ای نیست زیرا نمی توانیم بگوییم تمام گلخانه ها فراوری خیار را متوقف نمایند. چاره کار، ارائه راهکاری است تا کشاورز مجبور به استفاده از این سم ها نباشد. من معمولا به دانشجویانم توصیه می کنم خیار به ویژه خیار گلخانه ای نخورند زیرا واقعا با وجود ظاهر زیبای شان ، نباید آنها را خورد یا لااقل اگر می خورید، پوست آنها را بگیرید زیرا بخش زیادی از این سم ها در پوست خیار وجود دارد و قسمتی از آن وارد گوشت خیار می گردد. با پوست کندن خیار، خطر ورود سم به بدن کاهش می یابد اما حذف نمی گردد. این معضل بسیار بزرگ در کشور ما و در بحث کشاورزی است و اعداد و ارقام مربوط به آن هم موجود است. تست های آزمایشگاهی اجرا شده و نتایج آن نشان می دهد که خیارهای فراوریی ما تا چه حد آلوده هستند.این تجمع سم داخل بدن، خود را با چه علایمی نشان می دهد؟
معمولا فرد دچار حالت تهوع، سرگیجه، افزایش ضربان قلب و اختلال در سیستم گردش خون می گردد تا جایی که حتی در نهایت ممکن است بستری گردد. البته این علایم در بسیاری از بیماری های دیگر هم دیده می گردد بنابراین تشخیص اینکه بیمار دچار مسمومیت با سم ناشی از خوردن محصولات کشاورزی شده یا نه مشکل است. ولی اگر فرد سالم باشد و سابقه بیماری نداشته باشد، تشخیص راحت تر است و می توان با یاری آزمایشگاه های سم شناسی به آن پی برد.دلیل این که در کشور ما از روش های بیولوژیک مبارزه با آفات استفاده نمی گردد، چیست؟
روش های بیولوژیک به معنی استفاده از دشمنان طبیعی علیه دشمنان گیاه است. وقتی کشاورز در مزرعه کشت می نماید، از سم زیادی استفاده نمی نماید زیرا خداوند در کنار آفت های گیاه، دشمن آنها را هم قرار داده است و کار مبارزه با آفت ها به طور طبیعی انجام می گردد، اما در گلخانه، طبیعت حذف شده است. درنتیجه دشمنی برای مبارزه با آفات وجود ندارد. در بعضی از کشورها کارشناسان، این دشمنان طبیعی را پرورش و به کشاورز می دهند تا وارد گلخانه اش کند. اما حشرات شکارچی هم شرایط زندگی خاص خودشان را دارند، بنابراین باید شرایط گلخانه با شرایط زندگی آنها هم سازگار باشد تا بتوانند فعالیت نمایند. در گلخانه های ما دما به یکباره به 40 تا 45 درجه یا به 5 تا 10 درجه سانتی گراد می رسد. این نوسانات حرارتی باعث فلج شدن حشرات شکارچی می گردد، بنابراین این کار، کار آسانی نیست و کشاورز نمی تواند به تنهایی از عهده آن برآید و به یاری ارگان های حمایتی احتیاج دارد. این ارگان ها اولا باید حشرات شکارچی را وارد و تکثیر نمایند سپس استفاده از آنها را ترویج دهند و فرهنگ سازی نمایند تا کشاورز آنها را بشناسد و بداند کار آنها چیست. پس از اینکه همه این مراحل نهادینه شد، آن وقت می توانیم بگوییم کسی حق ندارد از سم استفاده کند و اگر استفاده کرد، محصولش به فروش نمی رسد.کار خوب دیگری که خارجی ها انجام داده اند این است که بین کشاورز و مصرف نماینده فیلتر قرار داده اند که اگر دستگاه تشخیص سم در محصولات کشاورزی تعیین کند سم بیش از اندازه استاندارد در محصولی وجود دارد، آن محصول به کشاورز برگردانده گردد و وارد بازار مصرف نگردد. به همین خاطر کشاورز می داند که نباید از سم استفاده کند.
استفاده از این سم های قوی از چند سال پیش در کشور ما شروع شده است؟
حدود 10 سالی است که گلخانه ها در ایران رواج یافته است و از همان زمان هم استفاده از این سم ها شروع شده است.خیارهایی که در زمین کشاورزی و در مزرعه کشت می شوند چطور؟ آنها چه مسائلی دارند؟
در خصوص خیارهای مزرعه ای ما مشکل زیادی نداریم مگر اینکه کشاورز در مزرعه هم از کودهای شیمیایی زیادی استفاده کند و ما با تجمع نیترات مشکل داشته باشیم ولی خوشبختانه هرچه کشاورز در مزرعه بیشتر از کود استفاده کند، احتمال اینکه کمتر میوه بگیرد وجود دارد بنابراین سعی می نماید در حد استاندارد از کود استفاده کند. به همین خاطر خوشبختانه در خصوص خیارهای مزرعه ای مشکل خاصی نداریم و بیشتر خیارهای مزرعه ای از نظر سلامت در حد قابل قبولی هستند و می توان آنها را خورد.از نظر ظاهری چه فرقی بین خیارهای گلخانه ای و مزرعه ای وجود دارد؟
خیارهای گلخانه ای زیبا و کشیده، سبز پررنگ با پوست بسیار صاف و بدون هیچ گونه کجی و بدون بذر هستند یعنی اگر آن را از وسط نصف کنید، جای بذر را می بینید اما خود بذر وجود ندارد. ضمن اینکه بسیار بی مزه، بدون گوشت و آبکی هستند و خیلی سریع هم پلاسیده می شوند، به همین خاطر بلافاصله پس از خرید باید مصرف شوند. این خیارها معمولا تا اواخر اردیبهشت ماه در بازار وجود دارند و بعد از آن خیارهای مزرعه ای وارد بازار می شوند. به همین خاطر خیلی کم در تابستان خیارهای گلخانه ای می بینید. در خیارهای مزرعه ای بذر دیده می گردد، بسیار خوشمزه و خوش طعم هستند، گوشت زیادی دارند، ماده خشک بالا و آب کمتری دارند، پوستشان نسبتا روشن است و معمولا قطورتر و کوتاه تر از خیارهای گلخانه ای هستند. نکته جالبی که باید بدانید این است که خوشمزگی یک محصول ناشی از استرسی است که به آن گیاه وارد می گردد. در واقع وقتی گیاه تحت استرس باشد، از خود ماده ای فراوری و سنتز می نماید که باعث خوشمزه شدن میوه می گردد. به همین خاطر خیارهای مزرعه ای که در استرس بی آبی، خشکی، باد و... قرار دارند خوشمزه تر از خیارهای گلخانه ای هستند که همواره همه چیز برایشان مهیاست و گیاه استرس نمی بیند.با توجه به اینکه خیارهای مزرعه ای در تماس مستقیم با خاک هستند چه آلودگی های دیگری ممکن است با خود همراه داشته باشند؟
خاکی شدن خیارهای سالم مسئله ای به وجود نمی آورد زیرا با شستشو آلودگی از بین می رود ولی اگر در آن خراشی ایجاد گردد یا در اثر قرار گرفتن آن داخل جوی آب، دچار پوسیدگی گردد، مبتلا به قارچ می گردد. این قارچ و باکتری از راه منافذ و خراشیدگی ها وارد خیار می شوند و آن را آلوده می نمایند. معمولا این خیارها به دلیل ظاهر صدمه دیده، وارد بازار مصرف نمی شوند بنابراین نباید نگران بود.در حال حاضر خیار بیشتر در چه مناطقی کشت می گردد؟
عمده خیارهای گلخانه ای ما در استان اصفهان و اطراف تهران و خیارهای مزرعه ای بیشتر در استان فارس و لرستان کشت می شوند.آقای دکتر! حالا که بحث خیار شد لطفا دلیل تلخی ته آن را هم شرح دهید.
البته خیارهای فعلی خیلی تلخ نیستند به این دلیل که تلخی آنها تحت کنترل یک ژن واقع شده است. این ژن در حالت عادی خاموش است و داخل گیاه فعال نیست اما کافی است که به گیاه یک استرس وارد گردد به اسم مثال به آن دیر آب برسد یا بوته زیر پای کشاورز لگد گردد و... این استرس باعث فعالیت ژن می گردد.
ژن فعال شده آنزیمی را فعال می نماید که ترکیبی را که در گیاه وجود دارد، به یک ترکیب تلخ تبدیل می نماید به نام کوکوربیتاسین. هر چه استرسی که به گیاه وارد می گردد بیشتر باشد، میوه تلخ تر می گردد و این واکنش طبیعی گیاه در استرس های موجود است. در واقع وقتی به گیاه صدمه ای وارد می گردد، از خود دفاع می نماید و این دفاع باعث فعال شدن ژن خواهد شد.
منبع : هفته نامه سلامت
منبع: راسخون